Από το 2002, οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν ψηφίσει καμιά δεκαπενταριά νόμους προκειμένου να ενισχύσουν το οπλοστάσιο της ασφάλειας της εξουσίας. Αυτή η νομική φρενίτιδα δικαιολογείται επισήμως από την επιθυμία προσαρμογής των κατασταλτικών εργαλείων στις νέες μορφές εγκληματικότητας, κυρίως στα φαινόμενα των συμμοριών και στα εγκλήματα που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες. Πίσω από αυτά τα εξωραϊσμένα προσχήματα μεμονωμένων πικάντικων υποθέσεων (επιθέσεις εναντίον ηλικιωμένων, «παιδική πορνογραφία»…), διαγράφεται ένας ολοένα και πιο άμεσος έλεγχος των χώρων ελευθερίας μας και η αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση του ελέγχου.
Σε αυτή την προοπτική, οι νέες τεχνολογίες, λιγότερο κατάπτυστες όταν χρησιμοποιούνται από την εξουσία, κινητοποιούνται μαζικά προκειμένου για τη γενίκευση και την αυτοματοποίηση της επιτήρησης των πληθυσμών. Η τελευταία ενσάρκωση του εν λόγω θεμελιακού μηχανισμού, ο νόμος προσανατολισμού και προγραμματισμού για την αποδοτικότητα της εσωτερικής ασφάλειας (LOPPSI 2), εξαπλώνει ακόμα περισσότερο τις τεχνικές και νομικές δυνατότητες υποταγής όλων των εκφάνσεων των ζωών μας σε μια λογική καθολικού ελέγχου. Ακολουθεί μικρή επισκόπηση των οπισθοδρομήσεων σε εξέλιξη.
Εργασία- Οικογένεια- Κατοικία
Στο όνομα της πρόληψης ενδεχόμενων «κινδύνων για τη δημόσια υγεία, ασφάλεια και ηρεμία», το κείμενο παρέχει τη δυνατότητα στον νομάρχη να προβεί σε έξωση, εντός 48ωρου, των κατοίκων παράτυπων ή παράνομων κατοικιών. Οι εν λόγω ονομασίες περιλαμβάνουν φύρδην μίγδην τις κατασκηνώσεις, τις παραγκουπόλεις, τα mobil-homes, τα οικήματα χωρίς άδεια κατασκευής ή τα κατ’ επιλογή καταλύματα (υπόστεγα, σκηνές, καλύβες, τροχόσπιτα…). Οι κατοικίες που στοχοποιούνται νομικά θα μπορούν να καταστραφούν ενώ στους κατοίκους και στους ιδιοκτήτες των δημοσίων, όσο και των ιδιωτικών εδαφών, θα επιβάλλονται μεγάλα πρόστιμα.
Συγχωνεύοντας το σύνολο των πληθυσμών που σχετίζονται με αυτό το είδος κατοικίας στη σχηματική εικόνα του «φτωχού», η εξουσία εργαλειοποιεί τη δυστυχία στη δημιουργία της οποίας έχει συμβάλει η ίδια προκειμένου να επιβάλλει ένα μοντέλο ζωής. Τι σύγκριση μπορεί να γίνει ανάμεσα στην κατάσταση ενός αστέγου που επιβιώνει κάτω από μια τέντα στους πρόποδες μιας κολώνας ενός αστικού αυτοκινητόδρομου και σε εκείνη μιας οικογένειας που έχει φτιάξει το σπιτικό της σε μια σκηνή στα βάθη της εξοχής της Βρετάνης; Καμία άλλη εκτός από εκείνη της εγγραφής και των δύο στο περιθώριο του κυρίαρχου τρόπου ζωής.
Σβήνοντας όλες τις διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις περιθωριοποιήσεις, η μία επιβληθείσα, η άλλη κατ’ επιλογή, η εξουσία καταφέρνει με έναν σμπάρο δύο τρυγόνια: αυξάνει ακόμα περισσότερο τη διαχείριση, καθαρά για λόγους ασφάλειας, των αποκλεισμένων από το σύστημα και εγκαθιδρύει την απαγόρευση των επιλογών μιας ανυπότακτης στο σύστημα ζωής. Ο συνδυασμός των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και των κανόνων υγιεινής και κατασκευής αποτελεί κλασικό μοτίβο περιορισμού της κυριαρχίας των πληθυσμών όσον αφορά στις επιλογές ζωής από την εξουσία. Κάθε περίσταση θα είναι πρόσφορη για μια περαιτέρω διεύρυνση των κανόνων προς τήρηση: οι ανιχνευτές φωτιάς που θα καταστούν σύντομα υποχρεωτικοί, η οικολογική πιστοποίηση… Όλο και περισσότερα κριτήρια θα επιβάλλουν τη χρήση υλικών, τεχνικών ή ακόμα και συγκεκριμένων τεχνολογιών, και άρα τη συμβολή «αναγνωρισμένων» ειδικών. Όλο και περισσότεροι περιορισμοί της αυτονομίας των πληθυσμών ως προς την επιλογή του τρόπου ζωής τους. Όλο και περισσότερες διαταγές προκειμένου να υιοθετήσουμε ένα μοντέλο που στηρίζεται αφενός μεν στην έμμισθη εργασία, αφετέρου δε στην αναζήτηση συμβουλών για κάθε πτυχή της ζωής μας από έμμισθους δικαιούχους.
Η πραγματικότητα γίνεται τηλεοπτική
Σας άρεσε η ηλεκτρονική παρακολούθηση; Τότε θα λατρέψετε την ηλεκτρονική προστασία. Μέσω αυτού του ήπιου ευφημισμού το κείμενο επιτρέπει την εγκατάσταση καμερών από τις δημόσιες αρχές όπου αυτές κρίνουν σωστό. Οι ιδιωτικές εταιρείες μπορούν να κάνουν το ίδιο στον περίγυρο των κτιρίων τους. Η σμίκρυνση των μηχανημάτων τις καθιστά ολοένα και λιγότερο εντοπίσιμες. Η κάλυψη της επικράτειας από την ηλεκτρονική παρακολούθηση αποτελεί μια «προτεραιότητα» της κυβέρνησης η οποία επιδοτεί τον εξοπλισμό των κοινοτήτων. Είναι αδύνατο να διαχειριστεί κανείς τις εικόνες που προέρχονται από αυτές τις διατάξεις; Και όμως όχι, το κείμενο στηρίζεται στις λογισμικές λύσεις αυτόματης επεξεργασίας της ροής των δεδομένων. Η εξουσία παραχωρεί στον εαυτό της τη δυνατότητα επαλήθευσης της συμμόρφωσης των συμπεριφορών μας στον δημόσιο χώρο με αυτό που αναμένει· και αυτό οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Ένα στραβοπάτημα που δεν χωρά στα κουτάκια ανάλυσης των ζωντανών ή ψηφιακών φρουρών; Αυτοί οι τελευταίοι θα ερμηνεύσουν τη στάση σας ως εχθρική, ανατρεπτική ή απλώς ύποπτη και θα εξαπολύσουν την «κατάλληλη» αντίδραση. Επικαλούμενοι την προστασία μας, η χρήση του κοινού χώρου μας θα συρρικνωθεί σε ό,τι οι κυβερνώντες μας εκτιμούν ως νόμιμο: να δουλεύουμε και να καταναλώνουμε.
« Premier Life », « Second Life »: Η επιτήρηση παραμένει ως έχει
Πολλοί θεωρούν ότι τα δίκτυα ψηφιακής επικοινωνίας αποτελούν νέα πεδία ελευθερίας, μακριά από τις ασφαλίτικες ορέξεις των κατεστημένων εξουσιών. Η κυβέρνηση δεν το αντιλαμβάνεται ακριβώς έτσι, αφού κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι το Δίαδίκτυο είναι ένα σκοτεινό σημείο αναφοράς τρομοκρατών και άλλων παιδόφιλων. Το κείμενο προβλέπει κατά συνέπεια τη δυνατότητα της παρεμπόδισης των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και της εξ’ αποστάσεως διείσδυσης στα μηχανήματα ιδιωτών. Η εξουσία διευκολύνεται σε αυτή την κατεύθυνση από την ολοένα και περισσότερο κεντρική δομή των δικτύων και από τη διαχείρισή τους από μερικές μεγάλες εταιρείες έτοιμες να συνεργαστούν προκειμένου να διατηρήσουν τα προνόμιά τους. Όπως ακριβώς και ο δημόσιος χώρος, τα ψηφιακά δίκτυα δεν θα έχουν μετά τον καθαρισμό τους παρά μια μονάχα εγκεκριμένη λειτουργία: τις εμπορικές συναλλαγές.
Νομικό φακέλωμα: ισόβιο σημάδεμα με τη σφραγίδα της ατιμίας
Μέχρι πρότινος κάποιος που είχε καταδικαστεί από τη δικαιοσύνη μπορούσε να επωφεληθεί του «δικαιώματος της λήθης». Το πέρας των χρόνων έσβηνε σταδιακά από τη συλλογική μνήμη τα «λάθη της νιότης» και τα γραφειοκρατικά εργαλεία επέτρεπαν ακόμα το «θάψιμο» των φακέλων. Με την εγκαθίδρυση των ψηφιακών νομικών και αστυνομικών φακέλων τα δεδομένα αλλάζουν ριζικά. Υπό την έννοια ότι ένας φάκελος δεν σβήνεται από μόνος του, ενώ σπανίως έχει κενά μνήμης. Εξ’ ου και το ότι το LOPPSI προτείνει τη διεύρυνση των δυνατοτήτων εγγραφής ενός ατόμου στους εν λόγω φακέλους. Τα στοιχεία που αφορούν σε ένα άτομο που έχει αθωωθεί δεν θα καταργούνται πια συστηματικά.
Ενώ το υπερβολικό μέγεθος αυτών των φακέλων και η ακρίβεια των στοιχείων που περιέχουν τίθενται εν πολλοίς υπό αμφισβήτηση, θα είναι ακόμα πιο δύσκολο να τα βγάλουμε πέρα. Εξάλλου, το κείμενο προβλέπει τη διασύνδεση πολλών εξ’ αυτών. Οι διασταυρώσιμες έρευνες μέσω αυτών των διαφορετικών φακέλων θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τις πλέξεις στο δίχτυ της γραφειοκρατίας. Η κατασκευή αυτής της βάσης δεδομένων θα οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας εκδικητικής θεσμικής μνήμης η οποία θα υπενθυμίζει εφ’ όρου ζωής ότι εκείνο ή το άλλο άτομο παραβίασε μια μέρα το νόμο.
Η πρόσληψη της μισής λαϊκής τάξης για την επιτήρηση της υπόλοιπης μισής…
Η εφαρμογή των μέτρων του LOPPSI και των νόμων που προηγήθηκαν αυτού θα δημιουργήσει εργασία και πλούτο σε μέγεθος ανάλογο με τα χτυπήματα που θα επιφέρει στις ελευθερίες μας, δηλαδή μεγάλο. Στο καπιταλιστικό μας σύστημα βέβαια, καμία μορφή πλούτου δεν διαφεύγει της αδηφαγίας των «επιχειρηματιών» και των άλλων «επενδυτών». Οι επιτροπές των δημόσιων υπηρεσιών πολλαπλασιάζονται και η αγορά της εσωτερικής ασφάλειας εκρήγνυται. Μπροστά στον αυξανόμενο αριθμό των ιδιωτών που παρεμβαίνουν στο εν λόγω πεδίο, το κείμενο προβλέπει την ίδρυση ενός «εθνικού συμβουλίου των ιδιωτικών δραστηριοτήτων ασφάλειας» που θα έχει, μεταξύ άλλων, ως ρόλο « τη διασφάλιση της εκπαίδευσης του επαγγέλματος» και « την προετοιμασία του κώδικα δεοντολογίας του». Επιδεικνύοντας μια ρυθμιστική, ή μάλλον « ηθικοδιαπλαστική» θέληση όσον αφορά στο συγκεκριμένο πεδίο δράσης, το εν λόγω συμβούλιο δεν έχει παρά έναν μονάχα στόχο: τη νομιμοποίηση των ορέξεων των ιδιωτικών άντρων για το υπέροχο ασφαλίτικο γλυκό. Εκτός των άλλων, αυτό επιτρέπει την εξουδετέρωση της οποιασδήποτε κριτικής εκ μέρους κάποιων αργόστροφων που θα τρομάξουν ενδεχομένως από την παρουσία εμπορικών κινήτρων σε ένα τόσο ευαίσθητο για τις ατομικές μας ελευθερίες πεδίο. «Μπορείτε να κοιμάστε ήσυχοι» φαίνεται να μας απαντά το συμβούλιο, αφού η ύστατη λύση βρίσκεται πολύ απλά «στην επιτήρηση των επιτηρητών».
Ποιόν ωφελεί το LOPPSI ?
Ένα ακόμα βήμα προς την υποταγή των ζωών μας στην καπιταλιστική λογική. Ένα εργαλείο καταστροφής των μορφών λαϊκής αυτονομίας που στοχεύει στο να μας βυθίσει στο χωνευτήρι του μισθωτού- καταναλωτή, στο να ποινικοποιήσει τις εναλλακτικές ως προς αυτό το μοντέλο και να εντοπίσει τους αντιρρησίες μέσα από έναν γενικευμένο έλεγχο. Άκρο άωτο του κυνισμού ή απλά ιδεολογική συνοχή, η διαχείριση του αυξανόμενου ελέγχου θεωρείται από μόνη της πηγή κέρδους.