Είστε συνήθεις τουρίστες, επιχειρηματίες ή λάτρεις του αθλητισμού; Τα τοπικά ταξιδιωτικά σας πρακτορεία σάς είπανε ποτέ πως η Βραζιλία έχει τα πάντα; Σας σύστησε ποτέ κανείς να δείτε τ’ αξιοθέατα αυτής της χώρας; Και τι να πρωτοεπιλέξετε… τις οικοτουριστικές εκδρομές στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που του λείπουνε κάτι αυτόχθονες φυλές, ή το ετήσιο Καρναβάλι της σεξουαλικής κατανάλωσης, με τις παρελάσεις και τα όλα του; Τι θα λέγατε για μια επίσκεψη στη μεγαλύτερη πόλη της Βραζιλίας, το Σάο Πάολο, που λέγεται και «Γη του ψιλόβροχου» και θα ’ναι μία από τις διοργανώτριες πόλεις του Μουντιάλ της FIFA το 2014; Ή θα προτιμούσατε μια περιήγηση στο Ρίο ντε Ζανέιρο, τη διοργανώτρια πόλη των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2016; Τι άλλο να ζητήσει κανείς… Σας προειδοποίησαν ωστόσο ότι σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις υπάρχουνε «παραγκουπόλεις», οι φαβέλες που «μαστίζονται από τη φτώχεια και το βίαιο έγκλημα»; Τίνος τη βία και το έγκλημα όμως; Η ακόλουθη είδηση, μία απ’ τις πολλές παρόμοιες, που συνοψίζει τις γενικευμένες τακτικές εξώσεων κι εκκενώσεων στη βραζιλιάνικη επικράτεια, σας προτρέπει να επανεξετάσετε –σήμερα κιόλας– κάθε άμεση ή έμμεση συμμετοχή σας σε οποιαδήποτε δολοφονική επιχείρηση ενός ακόμη κράτους που εξυπηρετεί ως δεκανίκι του παγκόσμιου Κεφαλαίου. Και δε θα ’ναι πια «αστειάκι».
Στις 22 Δεκέμβρη 2011, στο Σάο Πάολο, μία ολόκληρη φαβέλα κάηκε υπό «μυστηριώδεις» συνθήκες. Τουλάχιστον δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν απ’ την τεράστια πυρκαγιά στη γειτονιά της Φαβέλας ντου Μοΐνιου [Favela do Moinho], η οποία βρίσκεται στην περιοχή Μπάρρα Φούντα [Barra Funda]. Οι άνθρωποι που υπέστησαν την τραγωδία ξέρουν ότι στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη ήταν άλλος ένας βίαιος εκτοπισμός τους.
Η κοινότητα της Φαβέλας ντου Μοΐνου εγκαθιδρύθηκε από 576 οικογένειες το 2006. Υπολογίζεται ότι περισσότερες από χίλιες οικογένειες εντάχθηκαν σ’ αυτή την κοινότητα, ύστερα από εκκενώσεις, εκδιώξεις, εμπρησμούς που εκτελέστηκαν σαν «ατυχήματα» ή για λόγους υγιεινής σε διάφορες περιοχές του Σάο Πάολο. Οι κάτοικοί της δραστηριοποιούνταν σ’ ένα αυτοοργανωμένο έργο ανακύκλησης (κυρίως μέσω ρακοσυλλογής και συγκέντρωσης άχρηστων/αναξιοποίητων υλικών), αλλά είχαν επίσης χτίσει δεσμούς με πολιτιστικά εγχειρήματα, με στόχο την επέκταση των ευκαιριών για τη νεολαία τους.
Στις 27 Δεκέμβρη 2011 η Φαβέλα ντου Μοΐνου κυκλοφόρησε ανοιχτή επιστολή για να πει μια ιστορία που γνωρίζουν από πρώτο χέρι και οι συγκεκριμένοι κάτοικοι, και τόσοι άλλοι άνθρωποι που ζουν στα προάστια. Επί χρόνια οι φτωχοί της Μοΐνου αντιστέκονται ενάντια σε εξώσεις και εκφοβισμούς. Φυσικά, οι εμπρησμοί δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τη ζωή αυτών των οικογενειών, ενώ η φωτιά και οι επακόλουθες ζημιές χρησιμεύουν στο καθεστώς ως δικαιολογία για να τους εκτοπίσει και να αποτρέψει την ανακατάληψη της περιοχής, όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις – για παράδειγμα, στην περίπτωση του Ζαγκουαρέ [Jaguaré], όπου περίπου 1.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι μετά την εμπρηστική επίθεση στη φαβέλα Ντιόγκου Πιρς [Diogo Pires] τον Νοέμβριο του 2011, ή στο Μορουμπί [Morumbi], όπου περίπου 1.300 άτομα έμειναν στο δρόμο ύστερα από εμπρησμό κατά της Φαβέλας ντου Ρεάλ Πάρκε [Favela do Real Parque] τον Σεπτέμβριο του 2010.
Στην περίπτωση αυτήν, οι λεπτομέρειες είναι ακόμα ανεπιβεβαίωτες, αλλά σε αρκετά παρόμοια γεγονότα οι εμπρησμοί διαπράχθηκαν κατά την ίδια ακριβώς περίοδο όπου οι μεγάλες εταιρείες είχαν συνάψει εργολαβική σύμβαση για να εκτελέσουν κατασκευαστικά έργα στις ίδιες περιοχές – έργα που απαιτούν την εκδίωξη των κατοίκων. Επιπλέον, αρκετοί από αυτούς τους εμπρησμούς είναι κατάφωρα εγκληματικοί, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στην άφιξη των πυροσβεστών, και δε διενεργείται καμία απολύτως έρευνα για τα πραγματικά αίτια πυρκαγιάς. Έτσι, ο εμπρησμός είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να καταστραφούν φτωχές κοινότητες, οι οποίες είναι αληθινά «αναχώματα στο δρόμο» του κτηματομεσιτικού Κεφαλαίου και των λακέδων του που επανδρώνουν την κρατική γραφειοκρατία.
Στην περίπτωση της Μοΐνου, για άλλη μια φορά, η νομαρχία παρουσίασε μια εναλλακτική πρόταση, δηλαδή το επίδομα ενοικίου των 300 ρεάις, ωστόσο οι κάτοικοι κατέστησαν σαφές στην προαναφερόμενη επιστολή τους ότι δε θα καταπιούν αυτή την πρόταση σαν να ήταν μια «λύση» στις στεγαστικές τους διεκδικήσεις.
Εν μέσω ανασφάλειας, εξευτελισμού και μιας σειράς από εκκενώσεων, απειλών, ψεμάτων, άγριων επιθέσεων που εξαπολύουν κοινωνικοί λειτουργοί, αξιωματούχοι της πολιτικής άμυνας, όλα τα είδη των μπάτσων και άλλα όργανα του κρατικού μηχανισμού εναντίον του φτωχού πληθυσμού, η εναλλακτική του «μπόλσα-αλουγέλ» (επιδόματος ενοικίου) παρουσιάζεται στους ανθρώπους με αντάλλαγμα τα σπίτια τους, στο πλαίσιο του προγράμματος «κοινωνικής στέγασης» και της ευρύτερης «στεγαστικής πολιτικής» στο Σάο Πάολο. «Άμα σας κάνει… άμα δε σας κάνει, κόψτε το λαιμό σας», λένε τ’ αρπακτικά του κράτους στον κοσμάκη.
Το ποσό του επιδόματος ενοικίου είναι χαμηλό, συνήθως 300 ή 400 ρεάις, που παραδίδονται κάθε 6 μήνες με τη μορφή επιταγής των 1.800 ή 2.400 ρεάις, αντίστοιχα. Τελικά, η είδηση ότι η «ελάφρυνση» αυτή θα διανεμηθεί προκαλεί δύο πράγματα, πέραν άλλων σοβαρών επιπτώσεων: την αύξηση των κλοπών στο εσωτερικό των κοινοτήτων, καθώς και μία τοπική διαδικασία κερδοσκοπίας, ώστε οι τιμές των ενοικιαζόμενων κατοικιών να εκτοξεύονται στα ύψη και κανείς άλλος να μην έχει την οικονομική δυνατότητα να νοικιάσει ένα μέρος. Κι εκείνοι που έχουν παιδιά υποφέρουν ακόμα περισσότερο, επειδή είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς έναν ιδιοκτήτη ο οποίος να δέχεται να νοικιάσει σπίτι σε μία οικογένεια που έχει περισσότερα από δύο παιδιά.
Η πλειοψηφία των γραφειοκρατών που εργάζονται για τη Γραμματεία Στέγασης είναι τσιράκια των μεγάλων κτηματομεσιτικών και κατασκευαστικών εταιρειών, αντί για έντιμοι και καλοπροαίρετοι υπάλληλοι… Η σημερινή «κανονική» κρατική διαδικασία είναι να παρέχεται ένα συμβόλαιο για περιοδική ανανέωση αυτής της επιδότησης ενοικίου και μία υπόσχεση πως η οικογένεια θα συμπεριληφθεί σε κάποιο στεγαστικό πρόγραμμα. Γενικά, όμως, αυτό το συμβόλαιο δεν αναγράφει πού και πότε θα κατασκευαστούν τα νέα σπίτια.
Στο Σάο Πάολο μονάχα, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι σε λίστες αναμονής για προγράμματα στέγασης, χιλιάδες οικογένειες υφίστανται έξωση κάθε χρόνο, ενώ χτίζονται μόνο μια χούφτα σπίτια. Ακόμα κι αν μια οικογένεια έχει την τύχη να είναι μία από τις λίγες που θα επιλεγούν να ζήσουν σε μία απ’ αυτές τις κατοικίες, θα την κερδίσει με ένα τεράστιο χρέος, και θα περάσει χρόνια ολόκληρα πασχίζοντας να το αποπληρώσει, ακριβώς για να έχει μια στέγη δική της. Απελπισμένοι (ή άστεγοι σε αυτές τις περιπτώσεις), πολλοί άνθρωποι καταλήγουν να αποδέχονται τη συμφωνία αυτήν, εγκαταλείποντας έτσι τα φτωχικά τους. Χάνουν πολλούς κοινωνικούς δεσμούς, απομακρύνονται από φίλους, δεν υπολογίζουν πια στην υποστήριξη γειτόνων και αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών άλλα προβλήματα (προσπαθούν να μεταφέρουν στο πλησιέστερο σχολείο τα παιδιά τους, τα οποία συχνά καταλήγουν να χάνουν το σχολικό έτος, κ.ο.κ.).
«Πέρα από το άμεσο αποτέλεσμα, η καταστολή έχει έναν “παραδειγματικό χαρακτήρα”. Σκοπό έχει να αποθαρρύνει οποιονδήποτε επιχειρεί να αντισταθεί και να αναζητήσει ριζοσπαστικές-ρεαλιστικές λύσεις για τη ζωή του. Γι’ αυτούς τους λόγους, είναι απαραίτητη η ταξική και η κοινωνική αλληλεγγύη ανάμεσα στους καταπιεζόμενους. Δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις στα συλλογικά προβλήματα. Η απάντηση είναι η συλλογική δράση», έγραφαν πριν από καιρό σύντροφοι στη Μεγάλη Βρετανία, αντιμέτωποι με πολυάριθμες εκκενώσεις στο πλαίσιο της πλήρους ποινικοποίησης των καταλήψεων ενόψει των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, που επίκεινται το καλοκαίρι του 2012.
Καμιά εξαγορά, κανένα παζάρεμα,
καμιά κρατική επέμβαση στις ζωές μας!
Γαμήστε τους «Αγώνες» και τα «Κύπελλα»!
10… 100… 1.000 ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ
Βλ. και «Θέαμα και γενοκτονία: Το Μουντιάλ του 2014 και οι Ολυμπιακοί του 2016 στη Βραζιλία»