Όπως εκατομμύρια ανθρώπων, ένιωσα μια τεράστια χαρά, βλέποντας τους εγκλωβισμένους ανθρακωρύχους του ορυχείου Σαν Χοσέ της Χιλής να βγαίνουν ζωντανοί από τον αγχώδη και κλειστοφοβικό εγκλεισμό στον οποίο είχαν καταδικαστεί για σχεδόν 70 μέρες, εξαιτίας της αμέλειας των διευθυντών των ορυχείων. Δεν μπόρεσα παρά να συγκινηθώ, βλέποντας αυτή τη φριχτή ιστορία άγχους και μαρτυρίου να λαμβάνει αίσιο τέλος και τα δάκρυα να δίνουν τη θέση τους σε τρανταχτά γέλια. Παράλληλα όμως, μαζί με την χαρά του να βλέπω αυτούς τους 33 καταδικασμένους να επιστρέφουν στη ζωή, δε μπόρεσα παρά να αισθανθώ αποστροφή και οργή για το θέαμα που έστησαν οι ίδιοι οι ενταφιαστές αυτών των ανθρώπων. Δεν θέλω να χαλάσω τη γιορτή, αλλά μόλις ηρεμήσει η φυσιολογική ευφορία που διακατέχει την χώρα, θα υπάρξουν πολλά ερωτήματα.
Το πρώτο είναι ότι αν και η κυβέρνηση προσπαθεί ξεδιάντροπα να αποκομίσει πολιτικά οφέλη από το θαύμα που επέζησαν θαμμένοι κάτω από τόνους βράχων σε 700 μέτρα βάθους, η πραγματικότητα είναι ότι πρώτα απ όλα δεν θα έπρεπε καν να είχαν ενταφιαστεί! Αυτό το ορυχείο είχε σφραγιστεί για λόγους ασφαλείας και ξανάνοιξε ακριβώς επειδή η πολιτική της κυβέρνησης είναι να θυσιάζει την ασφάλεια και τις ζωές των εργατών προκειμένου να πλουτίζει μια κάστα επιχειρηματιών. Επιπλέον, τις στιγμές που τόσο η κυβέρνηση όσο και οι διευθυντές τους θεωρούσαν νεκρούς, ήταν το σθένος των ίδιων των ανθρακωρύχων και των συναδέλφων τους που συνεισέφεραν πληροφόρηση και εμπειρία για να μην επιτρέψουν να σταματήσουν οι έρευνες μέχρι να βρεθούν. Το ότι οι ανθρακωρύχοι είναι ζωντανοί δεν οφείλεται στις προσπάθειες της κυβέρνησης του Πινιέρα αλλά στην επιμονή των εργατών που πίεζαν έτσι ώστε να ξεκινήσει η επιχείρηση της διάσωσης και στην επιδεξιότητα των ίδιων των ανθρακωρύχων που ήξεραν πώς να διαχειριστούν την κατάσταση στο υπέδαφος. Αν ήταν στο χέρι της κυβέρνησης και των διευθυντών αυτοί οι ανθρακωρύχοι θα είχαν ξεχαστεί και εγκαταλειφθεί όπως εκατοντάδες άλλοι εργάτες που κάθε χρόνο ξεχνιούνται και εγκαταλείπονται όταν πεθαίνουν σε εργατικά ατυχήματα, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι «μέσα στο πρόγραμμα».
Αλλά όταν φτάνουν οι κάμερες αμέσως αλλάζει αυτή η αδιαφορία σε μια σχεδόν πυρετώδη ανησυχία και η χώρα και οι διευθύνοντές της διακατέχονται από το σύνδρομο Ντάουν, με προβαρισμένα χαμόγελα μπροστά στο φακό, με αγκαλιές μεταξύ των θυμάτων και των βασανιστών τους. Αυτή είναι η αλληλεγγύη της κοροϊδίας, γιατί να μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια χώρα απίστευτα λίγο αλληλέγγυα, μία χώρα όπου κυριαρχεί η λογική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», επιβαλλόμενη με αίμα και φωτιά για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, από το νεοφιλελεύθερο όργιο. Αλληλεγγύη της κοροϊδίας, γιατί είναι μια αλληλεγγύη που χρησιμοποιείται για ίδιον όφελος: για να αυξήσει τους δείκτες δημοτικότητας, για να κάνει προπαγάνδα και μάρκετινκ, για να παράγει πολιτικό κεφάλαιο. Η Apple θα τους χαρίσει I-pods, ο Φάρκας[1] θα πετάξει σε καθένα τους από πέντε εκατομμύρια, άλλοι τους προσφέρουν διακοπές στα ελληνικά νησιά, άλλοι θα τους πάνε να δουν αγώνες της Ρεάλ Μαδρίτης και της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, ένας πολιτικός τρίτης κατηγορίας (που συμπτωματικά είναι ο πρόεδρος) φωτογραφίζεται μαζί τους..ο κάθε ένας τους χρησιμοποιεί με τον πιο αναίσχυντο τρόπο για να κάνει διαφήμιση στο προϊόν του, στην αθλητική του ομάδα, στη χώρα του, στην κυβέρνησή του. Δεν μπορώ παρά να νιώθω μια άσχημη γεύση στο στόμα, αντιλαμβανόμενος τον τρόπο με τον οποίο συνεχίζουν να τους εκμεταλλεύονται.
Σε τέτοιο βαθμό έχει φτάσει η διαχείριση της κατάστασης, που ο Πινιέρα καλεί τον κόσμο να θυμάται τη Χιλή σαν τη χώρα της διάσωσης και να ξεχάσει την δικτατορία του Πινοσέτ: αυτή που τον έκανε πολυεκατομμυριούχο, με πλούτη πέρα από αυτά που μπορεί να φανταστεί η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου. Ας σκεφτούμε ποια θα ήταν η αντίδραση του κόσμου αν η καγκελάριος Μέρκελ ζητούσε από τον κόσμο να ξεχάσει τον Χίτλερ… Δεν μπορώ να πάψω να αισθάνομαι βαθιά αποστροφή προς αυτόν τον τόσο άθλιο οπορτουνισμό. Αλλά δεν εκπλήσσομαι. Όσο άσχημο και αν είναι, είναι μέρος της προσπάθειας των κυρίαρχων να ξεπλύνουν το «προπατορικό αμάρτημα» της υποδειγματικής μας δημοκρατίας, να ξεχάσουν το εξουσιαστικό-δικτατορικό «ολίσθημα» που έπνιξε στο αίμα τις ελπίδες τριών γενιών Χιλιανών, είναι μέρος της συλλογικής αμνησίας που έχουν επιβάλει οι κυβερνώντες. Αυτή δεν ήταν παρά μία ακόμη ευκαιρία να συνθλίψουν αυτό που συνθλίβουν εδώ και είκοσι χρόνια.
Η χώρα μας, είναι μια χώρα που ζει από αποκυήματα φαντασιώσεων, σε μορφή ριάλιτι σόου, όπως αυτό της διάσωσης, ένα ριάλιτι σόου στο οποίο ασφαλώς προστέθηκε μία πικάντικη νότα εραστών και άλλων σκανδάλων, έτσι ώστε να ψυχαγωγηθεί ο συρφετός…Ένα ριάλιτι σόου στο οποίο σβήστηκαν οι λόγοι αυτής της τραγωδίας, η αιτία που αυτοί οι άνθρωποι θάφτηκαν ζωντανοί: ένα οικονομικό μοντέλο που αναζητά το μέγιστο δυνατό κέρδος με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ένα μοντέλο που απασχολεί εργαζόμενους με άθλιες συμβάσεις εργασίας, εργαζόμενους σε φριχτές συνθήκες στα ορυχεία και αλλού, οι οποίοι χωρίς κανένα μέτρο ασφαλείας ρισκάρουν τη ζωή τους – και δεν είναι λίγες οι φορές που την έχουν χάσει- ενώ τα αφεντικά τους συσσωρεύουν αμύθητα πλούτη.
Αυτή δεν είναι παρά μια ψεύτικη αλληλεγγύη -από εκείνες που υπάρχουν μόνο στις κάμερες, στο θέατρο- που όμως εξαφανίζεται στην καθημερινή και ανώνυμη αλληλεπίδραση των γκρίζων μας πόλεων. Αυτή η ψεύτικη αλληλεγγύη διανέμεται σαν ασπιρίνη για να σιτίσει την διογκωμένη εικόνα που έχουμε για τους εαυτούς μας. Όμως πάνω απ’ όλα αυτή η ψεύτικη αλληλεγγύη ανάμεσα στον ενταφιασμένο και τον ενταφιαστή εξαφανίζεται σε μια χώρα με τεράστιες ανισότητες όπου ούτε η κοινωνία ούτε η οικονομία έχουν σαν βασικό τους άξονα την αλληλεγγύη. Ένα παράδειγμα: ενώ όλος ο κόσμος προσφέρει συμβόλαια εκατομμυρίων στους ανθρακωρύχους, η εταιρεία τους αρνείται να τους πληρώσει τους μισθούς για το χρόνο που περάσανε κάτω από τη γη. Έχοντας λάβει μεγάλα χρηματικά ποσά, ίσως να μην τους ενδιαφέρει καν να δεχτούν αυτούς τους μισθούς της μιζέριας, υπάρχουν όμως χιλιάδες άλλοι εργάτες, λιγότερο τυχεροί, που αργοπεθαίνουν στο εργατικό νοσοκομείο υπό την αδιαφορία των εταιρειών, χωρίς μισθό και ενώ είναι ανήμποροι να δουλέψουν. Αυτός είναι ο καπιταλισμός.
Ας μην ξεχνάμε ότι σε αυτήν τη χώρα πέθαναν 439 εργαζόμενοι το 2009 σε διαφορετικά εργατικά ατυχήματα και με αυτούς δεν υπάρχει αλληλεγγύη. Πεθάνανε στα ορυχεία, στο δρόμο, στη θάλασσα, σε έργα, κάτω από το αδιάφορο βλέμμα των Αρχών και μιας εγκληματικής κάστας εταιρειών. 439 ανθρώπινα όντα που έχουν το ίδιο ταλέντο, το ίδιο δικαίωμα στη ζωή, στο γέλιο, στην πλήρη απόλαυση των καλών που έχει η ζωή, όπως οι 33 ανθρακωρύχοι που πρόσφατα επέστρεψαν στη ζωή.
Γι’ αυτό είχα πολλά αντικρουόμενα συναισθήματα με τη διάσωση και την κάλυψη που της δόθηκε. Γιατί πέρα από την χαρά που όλοι νιώσαμε για την τύχη αυτών των εργατών να βγουν ζωντανοί, πέρα από τα πλαστικά χαμόγελα των αρχηγών του θιάσου και τις τόσες προεδρικές επισκέψεις και αγκαλιές, πέρα από την τόση «γενναιοδωρία» μπροστά στις κάμερες για χάρη των εταιρειών (ή καλύτερα για τα τμήματά τους του μάρκετινγκ),δε μπορώ παρά να σκέφτομαι τους χιλιάδες άτυχους που κάθε χρόνο θυσιάζονται στον βωμό του κέρδους των διευθυντών εταιρειών και για τους οποίους δεν υπάρχει παρά αδιαφορία. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι ότι αν αυτοί οι ίδιοι εργάτες είχαν οργανωθεί για να μην επιτρέπεται η εργασία τους σε επισφαλείς συνθήκες, αν είχαν αντισταθεί στην ταφή τους, θα τους είχαν αντιμετωπίσει σαν εγκληματίες. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι ότι αυτή η χώρα που λέγεται αλληλέγγυα, την ίδια στιγμή επιτρέπει σε 32 πολιτικούς κρατούμενους Μαπούτσε, μεταξύ των οποίων και ανήλικοι που τους θεωρούν «τρομοκράτες», να λιώνουν από την απεργία πείνας που αποσιωπήθηκε από τον διεθνή Τύπο και αντιμετωπίστηκε με έναν τερατώδη πατερναλισμό από την κυβέρνηση. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι τίποτα απ’ όλα αυτά, όσο μεγάλη και αν είναι η χαρά μου για τους ανθρακωρύχους που επέστρεψαν στη ζωή.
Χώρα της υποκρισίας, σκατοχώρα.
Jose Antonio Gutierrez D., 15 Οκτωβρίου 2010
Το κείμενο στα ισπανικά, αγγλικά
[1] Χιλιανός εκατομμυριούχος, ιδιοκτήτης ορυχείων